ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TIỂU HỌC

Bởi tronbokienthuc

ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC

THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TIỂU HỌC

(Chuyên đề: Đổi mới phương pháp Giáo dục Tiểu học)

Việc đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi những điều kiện thích hợp về phương tiện, cơ sở vật chất và tổ chức dạy học, điều kiện về tổ chức, quản lý. Ngoài ra, phương pháp dạy học còn mang tính chủ quan. Mỗi giáo viên với kinh nghiệm riêng của mình cần xác định những phương hướng riêng để cải tiến phương pháp dạy học và kinh nghiệm của cá nhân.

Một trong những khuynh hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lượng hành vi, phát huy tính dữ thế chủ động, phát minh sáng tạo của người học. Định hướng quan trọng trong đổi mới PPDH nói chung và đổi mới PPDH ở Tiểu học nói riêng là phát huy tính tích cực, tự lực và phát minh sáng tạo, tăng trưởng năng lượng hành vi, năng lượng cộng tác thao tác của người học. Đó cũng là những khuynh hướng tất yếu trong cải cách PPDH ở mỗi nhà trường .Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới cơ bản, tổng lực giáo dục và huấn luyện và đào tạo nêu rõ : “ Tiếp tục đổi mới can đảm và mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng văn minh ; phát huy tính tích cực, dữ thế chủ động, phát minh sáng tạo và vận dụng kỹ năng và kiến thức, kỹ năng và kiến thức của người học ; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự update và đổi mới tri thức, kiến thức và kỹ năng, tăng trưởng năng lượng. Chuyển từ học hầu hết trên lớp sang tổ chức triển khai hình thức học tập phong phú, chú ý quan tâm những hoạt động giải trí xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu và điều tra khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông online trong dạy và học ”. Để thực thi tốt tiềm năng về đổi mới cơ bản, tổng lực GD&ĐT theo Nghị quyết số 29 – NQ / TW, cần có nhận thức đúng về thực chất của đổi mới phương pháp dạy học theo khuynh hướng tăng trưởng năng lượng người học và một số ít giải pháp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng này .

Đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực của học sinh.

Đổi mới phương pháp dạy học đang triển khai bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lượng của người học, nghĩa là từ chỗ chăm sóc đến việc HS học được cái gì đến chỗ chăm sóc HS vận dụng được cái gì qua việc học. Để bảo vệ được điều đó, phải thực thi chuyển từ phương pháp dạy học theo lối ” truyền thụ một chiều ” sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức và kỹ năng, rèn luyện kỹ năng và kiến thức, hình thành năng lượng và phẩm chất. Tăng cường việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên – học viên theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm mục đích tăng trưởng năng lượng xã hội. Bên cạnh việc học tập những tri thức và kiến thức và kỹ năng riêng không liên quan gì đến nhau của những môn học trình độ cần bổ trợ những chủ đề học tập tích hợp liên môn nhằm mục đích tăng trưởng năng lượng xử lý những yếu tố phức tạp .

Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của người học, hình thành và phát triển năng lực tự học (sử dụng sách giáo khoa, nghe, ghi chép, tìm kiếm thông tin…), trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo của tư duy. Có thể chọn lựa một cách linh hoạt các phương pháp chung và phương pháp đặc thù của môn học để thực hiện. Tuy nhiên dù sử dụng bất kỳ phương pháp nào cũng phải đảm bảo được nguyên tắc “Học sinh tự mình hoàn thành nhiệm vụ nhận thức(tự chiếm lĩnh kiến thức) với sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên”.

Việc sử dụng phương pháp dạy học gắn chặt với những hình thức tổ chức triển khai dạy học. Tuỳ theo tiềm năng, nội dung, đối tượng người dùng và điều kiện kèm theo đơn cử mà có những hình thức tổ chức triển khai thích hợp như : học cá thể, học nhóm ; học trong lớp, học ở ngoài lớp … Cần chuẩn bị sẵn sàng tốt về phương pháp so với những giờ thực hành thực tế để bảo vệ nhu yếu rèn luyện kiến thức và kỹ năng thực hành thực tế, vận dụng KT vào thực tiễn, nâng cao hứng thú cho người học .Cần sử dụng đủ và hiệu suất cao những thiết bị dạy học môn học tối thiểu đã qui định. Có thể sử dụng những vật dụng dạy học tự làm nếu xét thấy thiết yếu với nội dung học và tương thích với đối tượng người tiêu dùng học viên. Tích cực vận dụng CNTT trong dạy học .

Việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực thể hiện qua bốn đặc trưng cơ bản sau:

Một, dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, giúp học sinh tự khám phá những điều chưa biết chứ không thụ động tiếp thu những tri thức được sắp đặt sẵn. Giáo viên là người tổ chức và chỉ đạo học sinh tiến hành các hoạt động học tập phát hiện kiến thức mới, vận dụng sáng tạo kiến thức đã biết vào các tình huống học tập hoặc tình huống thực tiễn…

Hai, chú trọng rèn luyện cho học sinh biết khai thác sách giáo khoa và các tài liệu học tập, biết cách tự tìm lại những kiến thức đã có, suy luận để tìm tòi và phát hiện kiến thức mới… Định hướng cho học sinh cách tư duy như phân tích, tổng hợp, đặc biệt hoá, khái quát hoá, tương tự, quy lạ về quen… để dần hình thành và phát triển tiềm năng sáng tạo.

Ba, tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác, lớp học trở thành môi trường giao tiếp GV – HS và HS – HS nhằm vận dụng sự hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân, của tập thể trong giải quyết các nhiệm vụ học tập chung.

Bốn, chú trọng đánh giá kết quả học tập theo mục tiêu bài học trong suốt tiến trình dạy học thông qua hệ thống câu hỏi, bài tập (đánh giá lớp học). Chú trọng phát triển kỹ năng tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của học sinh với nhiều hình thức như theo lời giải/đáp án mẫu, theo hướng dẫn, hoặc tự xác định tiêu chí để có thể phê phán, tìm được nguyên nhân và nêu cách sửa chữa các sai sót(tạo điều kiện để học sinh tự bộc lộ, tự thể hiện, tự đánh giá).

Một số giải pháp đổi mới phương pháp dạy học :

1. Cải tiến các phương pháp dạy học truyền thống

Đổi mới phương pháp dạy học không có nghĩa là loại bỏ các phương pháp dạy học truyền thống như thuyết trình, đàm thoại, luyện tập mà cần bắt đầu bằng việc cải tiến để nâng cao hiệu quả và hạn chế nhược điểm của chúng. Để nâng cao hiệu quả của các phương pháp dạy học này người giáo viên trước hết cần nắm vững những yêu cầu và sử dụng thành thạo các kỹ thuật của chúng trong việc chuẩn bị cũng như tiến hành bài lên lớp, kỹ thuật đặt các câu hỏi và xử lý các câu trả lời trong đàm thoại, hay kỹ thuật làm mẫu trong luyện tập. Tuy nhiên, các phương pháp dạy học truyền thống có những hạn chế tất yếu, vì thế bên cạnh các phương pháp dạy học truyền thống cần kết hợp sử dụng các phương pháp dạy học mới, có thể tăng cường tính tích cực nhận thức của học sinh trong thuyết trình, đàm thoại theo quan điểm dạy học giải quyết vấn đề.

2. Kết hợp đa dạng các phương pháp dạy học

Việc phối hợp phong phú những phương pháp và hình thức dạy học trong hàng loạt quy trình dạy học là phương hướng quan trọng để phát huy tính tích cực và nâng cao chất lượng dạy học. Dạy học toàn lớp, dạy học nhóm, nhóm đôi và dạy học thành viên là những hình thức xã hội của dạy học cần phối hợp với nhau, mỗi một hình thức có những tính năng riêng. Tình trạng duy nhất của dạy học toàn lớp và sự lạm dụng phương pháp thuyết trình cần được khắc phục, đặc biệt quan trọng trải qua thao tác nhóm. Trong thực tiễn dạy học ở trường trung học lúc bấy giờ, nhiều giáo viên đã nâng cấp cải tiến bài lên lớp theo hướng phối hợp thuyết trình của giáo viên với hình thức thao tác nhóm, góp thêm phần tích cực hoá hoạt động giải trí nhận thức của học viên. Tuy nhiên hình thức thao tác nhóm rất phong phú, không chỉ số lượng giới hạn ở việc xử lý những trách nhiệm học tập nhỏ xen kẽ trong bài thuyết trình, mà còn có những hình thức thao tác nhóm xử lý những trách nhiệm phức tạp, hoàn toàn có thể chiếm một hoặc nhiều tiết học, sử dụng những phương pháp chuyên biệt như phương pháp đóng vai, nghiên cứu và điều tra trường hợp, dự án Bất Động Sản. Mặt khác, việc bổ trợ dạy học toàn lớp bằng thao tác nhóm xen kẽ trong một tiết học mới chỉ cho thấy rõ việc tích cực hoá “ bên ngoài ” của học viên. Muốn bảo vệ việc tích cực hoá “ bên trong ” cần chú ý quan tâm đến mặt bên trong của phương pháp dạy học, vận dụng dạy học xử lý yếu tố và những phương pháp dạy học tích cực khác .

3. Vận dụng dạy học giải quyết vấn đề

Dạy học giải quyết vấn đề (dạy học nêu vấn đề, dạy học nhận biết và giải quyết vấn đề) là quan điểm dạy học nhằm phát triển năng lực tư duy, khả năng nhận biết và giải quyết vấn đề. Học được đặt trong một tình huống có vấn đề, đó là tình huống chứa đựng mâu thuẫn nhận thức, thông qua việc giải quyết vấn đề, giúp học sinh lĩnh hội tri thức, kỹ năng và phương pháp nhận thức. Dạy học giải quyết vấn đề là con đường cơ bản để phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh, có thể áp dụng trong nhiều hình thức dạy học với những mức độ tự lực khác nhau của học sinh. Các tình huống có vấn đề là những tình huống khoa học chuyên môn, cũng có thể là những tình huống gắn với thực tiễn. Trong thực tiễn dạy học hiện nay, dạy học giải quyết vấn đề thường chú ý đến những vấn đề khoa học chuyên môn mà ít chú ý hơn đến các vấn đề gắn với thực tiễn. Tuy nhiên nếu chỉ chú trọng việc giải quyết các vấn đề nhận thức trong khoa học chuyên môn thì học sinh vẫn chưa được chuẩn bị tốt cho việc giải quyết các tình huống thực tiễn. Vì vậy bên cạnh dạy học giải quyết vấn đề, lý luận dạy học còn xây dựng quan điểm dạy học theo tình huống.

4. Vận dụng dạy học theo tình huống

Dạy học theo trường hợp là một quan điểm dạy học, trong đó việc dạy học được tổ chức triển khai theo một chủ đề phức tạp gắn với những trường hợp thực tiễn đời sống và nghề nghiệp. Quá trình học tập được tổ chức triển khai trong một môi trường học tập tạo điều kiện kèm theo cho học viên xây đắp tri thức theo cá thể và trong mối tương tác xã hội của việc học tập. Các chủ đề dạy học phức tạp là những chủ đề có nội dung tương quan đến nhiều môn học hoặc nghành nghề dịch vụ tri thức khác nhau, gắn với thực tiễn. Trong nhà trường, những môn học được phân theo những môn khoa học trình độ, còn đời sống thì luôn diễn ra trong những mối quan hệ phức tạp. Vì vậy sử dụng những chủ đề dạy học phức tạp góp thêm phần khắc phục thực trạng xa rời thực tiễn của những môn khoa học trình độ, rèn luyện cho học viên năng lượng xử lý những yếu tố phức tạp, liên môn. Phương pháp điều tra và nghiên cứu trường hợp là một phương pháp dạy học nổi bật của dạy học theo trường hợp, trong đó học viên tự lực xử lý một trường hợp nổi bật, gắn với thực tiễn trải qua thao tác nhóm. Vận dụng dạy học theo những trường hợp gắn với thực tiễn là con đường quan trọng để gắn việc giảng dạy trong nhà trường với thực tiễn đời sống, góp thêm phần khắc phục thực trạng giáo dục hàn lâm, xa rời thực tiễn lúc bấy giờ của nhà trường đại trà phổ thông. Tuy nhiên, nếu những trường hợp được đưa vào dạy học là những trường hợp mô phỏng lại, thì chưa phải trường hợp thực. Nếu chỉ xử lý những yếu tố trong phòng học kim chỉ nan thì học viên cũng chưa có hoạt động giải trí thực tiễn thực sự, chưa có sự phối hợp giữa kim chỉ nan và thực hành thực tế .

5. Vận dụng dạy học định hướng hành động

Dạy học xu thế hành vi là quan điểm dạy học nhằm mục đích làm cho hoạt động giải trí trí óc và hoạt động giải trí chân tay phối hợp ngặt nghèo với nhau. Trong quy trình học tập, học viên thực thi những trách nhiệm học tập và triển khai xong những mẫu sản phẩm hành vi, có sự tích hợp linh động giữa hoạt động giải trí trí tuệ và hoạt động giải trí tay chân. Đây là một quan điểm dạy học tích cực hoá và tiếp cận toàn thể. Vận dụng dạy học khuynh hướng hành vi có ý nghĩa quan trong cho việc triển khai nguyên tắc giáo dục kết hợp lý thuyết với thực tiễn, tư duy và hành vi, nhà trường và xã hội. Dạy học theo dự án Bất Động Sản là một hình thức nổi bật của dạy học khuynh hướng hành vi, trong đó học viên tự lực thực thi trong nhóm một trách nhiệm học tập phức tạp, gắn với những yếu tố thực tiễn, kết hợp lý thuyết và thực hành thực tế, có tạo ra những mẫu sản phẩm hoàn toàn có thể công bố. Trong dạy học theo dự án Bất Động Sản hoàn toàn có thể vận dụng nhiều kim chỉ nan và quan điểm dạy học tân tiến như kim chỉ nan xây đắp, dạy học xu thế học viên, dạy học hợp tác, dạy học tích hợp, dạy học tò mò, phát minh sáng tạo, dạy học theo trường hợp và dạy học xu thế hành vi .

6. Tăng cường sử dụng phương tiện dạy học và công nghệ thông tin hợp lý hỗ trợ dạy học

Phương tiện dạy học có vai trò quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nhằm tăng cường tính trực quan và thí nghiệm, thực hành trong dạy học. Hiện nay, việc trang bị các phương tiện dạy học mới cho các trường phổ thông từng bước được tăng cường. Tuy nhiên các phương tiện dạy học tự làm của giáo viên luôn có ý nghĩa quan trọng, cần được phát huy. Đa phương tiện và công nghệ thông tin vừa là nội dung dạy học vừa là phương tiện dạy học trong dạy học hiện đại. Bên cạnh việc sử dụng đa phương tiện như một phương tiện trình diễn, cần tăng cường sử dụng các phần mềm dạy học cũng như các phương pháp dạy học sử dụng mạng điện tử (E-Learning), mạng trường học kết nối, Trường học lớn(BigSchool)

7. Sử dụng các kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực và sáng tạo

Kỹ thuật dạy học là những phương pháp hành vi của của giáo viên và học viên trong những trường hợp hành vi nhỏ nhằm mục đích triển khai và tinh chỉnh và điều khiển quy trình dạy học. Các kỹ thuật dạy học là những đơn vị chức năng nhỏ nhất của phương pháp dạy học. Có những kỹ thuật dạy học chung, có những kỹ thuật đặc trưng của từng phương pháp dạy học, ví dụ kỹ thuật đặt câu hỏi trong đàm thoại. Ngày nay người ta chú trọng tăng trưởng và sử dụng những kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực, phát minh sáng tạo của người học như “ động não ”, “ tia chớp ”, “ bể cá ”, map tư duy, kỹ thuật khăn trải bàn …

8. Chú trọng các phương pháp dạy học đặc thù bộ môn

Phương pháp dạy học có mối quan hệ biện chứng với nội dung dạy học, việc sử dụng những phương pháp dạy học đặc trưng có vai trò quan trọng trong dạy học bộ môn. Các phương pháp dạy học đặc trưng bộ môn được kiến thiết xây dựng trên cơ sở lý luận dạy học bộ môn. Ví dụ : Thí nghiệm là một phương pháp dạy học đặc trưng quan trọng của những môn khoa học tự nhiên ; những phương pháp dạy học như trình diễn vật phẩm kỹ thuật, làm mẫu thao tác, nghiên cứu và phân tích mẫu sản phẩm kỹ thuật, phong cách thiết kế kỹ thuật, lắp ráp quy mô, những dự án Bất Động Sản là những phương pháp nòng cốt trong dạy học kỹ thuật ; phương pháp “ Bàn tay nặn bột ” đem lại hiệu suất cao cao trong việc dạy học những môn khoa học …

9. Bồi dưỡng phương pháp học tập tích cực cho học sinh

Phương pháp học tập một cách tự lực đóng vai trò quan trọng trong việc tích cực hoá, phát huy tính phát minh sáng tạo của học viên. Có những phương pháp nhận thức chung như phương pháp tích lũy, giải quyết và xử lý, đánh giá thông tin, phương pháp tổ chức triển khai thao tác, phương pháp thao tác nhóm, có những phương pháp học tập chuyên biệt của từng bộ môn. Bằng nhiều hình thức khác nhau, cần rèn luyện cho học viên những phương pháp học tập chung và những phương pháp học tập trong bộ môn .Tóm lại, có rất nhiều phương hướng đổi mới phương pháp dạy học với những cách tiếp cận khác nhau, trên đây chỉ là một số ít phương hướng chung. Việc đổi mới phương pháp dạy học yên cầu những điều kiện kèm theo thích hợp về phương tiện đi lại, cơ sở vật chất, kỹ thuật và hình thức tổ chức triển khai dạy học, điều kiện kèm theo về tổ chức triển khai, quản trị lớp học. Ngoài ra, phương pháp dạy học còn mang tính chủ quan. Mỗi giáo viên với kinh nghiệm tay nghề riêng của mình cần xác lập những phương hướng riêng để nâng cấp cải tiến phương pháp dạy học và kinh nghiệm tay nghề của cá thể. / .

               Ban biên tập TH Nguyễn Trãi

You may also like

Để lại bình luận